Ludzkie sny nie są statyczne; zmieniają się radykalnie w ciągu życia, chociaż badania nad dlaczego i jak to się dzieje są zaskakująco ograniczone. Choć intuicja może sugerować, że sny dzieci krążą wokół potworów, a sny dorosłych – stresu w pracy, rzeczywistość jest znacznie bardziej złożona. Sny dostosowują się do rozwoju poznawczego, dojrzałości emocjonalnej, a nawet jakości snu.
Nauka o zmienianiu snów
Neuronauka potwierdza, że systemy mózgowe kontrolujące wyobraźnię, pamięć i emocje – będące podstawą snów – podlegają ciągłej reorganizacji wraz z wiekiem. Dr Giulio Bernardi z IMT School for Advanced Studies w Lucca zauważa, że pomimo tych biologicznych podstaw systematyczne badania śledzące zmiany w snach na przestrzeni życia są rzadkie. Istniejące badania pokazują, że treść i zapamiętywanie snów zmienia się wraz z wiekiem. Młodzi marzyciele doświadczają bardziej żywych obrazów, podczas gdy starsi ludzie zgłaszają bardziej złożone, ale wyciszone emocjonalnie scenariusze.
Nie chodzi tylko o to, co widzimy w naszych snach; chodzi o jak to pamiętamy. Sama zdolność zapamiętywania snów staje się z wiekiem mniej wiarygodna, co prowadzi do „białych snów” – niejasnych wspomnień o śnie, bez konkretnych szczegółów. Może to wynikać z pogorszenia się jakości snu w starszym wieku, ale podkreśla podstawową prawdę: sny są subiektywnymi doświadczeniami przefiltrowanymi przez niedoskonałą pamięć.
Od dziecięcych fantazji po rzeczywistość dorosłych
Podstawowego wyjaśnienia dostarcza „Teoria ciągłości” zaproponowana w 1971 roku. Sny zwykle odzwierciedlają życie na jawie; turyści marzą o plażach, a zestresowani ludzie marzą o terminach. Nie wyjaśnia to jednak w pełni rozwoju zmian.
Wczesne badania Davida Fulksa (lata 70. – 90. XX w.) wykazały, że sny dzieci były proste: zwierzęta, przedmioty i podstawowe interakcje. Okres dojrzewania przynosi częstsze i bardziej wyraziste sny, odzwierciedlając burzę dojrzewania i zmiany społeczne. Nastolatki marzą o upadku, ściganiu lub stawianiu czoła potworom – odzwierciedlając niepokój związany ze szkołą i związkami.
Dorosłe życie niesie ze sobą zwrot w stronę przyziemnych tematów. Badania pokazują, że dorośli często marzą o spóźnieniu lub powtarzaniu zadań, co odzwierciedla presję rutyny. Agresja ustępuje, a złożoność snów jest bardziej zgodna z życiem na jawie.
Ostatni etap: marzenia u kresu życia
Na starość częstotliwość snów maleje, a pamięć staje się fragmentaryczna. Jednak bliżej śmierci wyłania się inny wzór. Pacjenci hospicjów zgłaszają pocieszające wizje zmarłych bliskich i sceny pakowania się do podróży – co jest ostatecznym odbiciem podróży życia. Te sny bliskie śmierci mogą zapewnić psychologiczną ulgę, ułatwiając przejście.
„Sny definiuje się jako subiektywne doświadczenia, które pojawiają się podczas snu” – mówi Michael Schroedl, kierownik laboratorium snu w Centralnym Instytucie Zdrowia Psychicznego w Niemczech. „Otrzymujemy jedynie sen lub raport o śnie, wspomnienie tych doświadczeń, które miały miejsce podczas snu”.
Ostatecznie sny są ruchomym celem, ukształtowanym przez biologię, doświadczenie i stale zmieniający się krajobraz umysłu.
Brak kompleksowych badań pozostawia wiele pytań bez odpowiedzi. Interakcje między rozwojem mózgu, architekturą snu i dojrzewaniem poznawczo-emocjonalnym nie są jeszcze w pełni poznane, ale ewolucja snów podkreśla ścisły związek między naszym życiem na jawie i snem.
